Armia Andersa w ZSRS 1941–1942 – recenzja książki

Armia Andersa w ZSRS 1941-1942 autorstwa dr. hab. Sławomira Kalbarczyka, to pozycja zaliczana do grona literatury popularnonaukowej, która znacząco powinna przykuć uwagę pasjonatów historii okresu II Wojny Światowej. Książka niekoniecznie łatwa w odbiorze, na pewno warta jednak przeczytania, szczególnie jeśli ktoś chce poznać szerszy kontekst powołania sił zbrojnych na terenach sowieckich.

Przynależność publikacji do grona książek popularnonaukowych, dla wielu potencjalnych odbiorców, może oznaczać mocno akademicki styl pisania. Co niestety w wielu przypadkach jest równoznaczne z pewną trudnością odbioru danego dzieła. Na całe szczęście autor tej pozycji, zachowując jej naukowy wymiar, zastosował dosyć przejrzystą formę słowa pisanego, dzięki czemu całość czyta się naprawdę bardzo dobrze. Oczywiście należy mieć cały czas na względzie fakt, że nie jest to publikacja dla każdego. Grono odbiorców jest tutaj dosyć wąskie, jednak w pełni świadome tego, po co sięga.

Tematyka

Już sam tytuł jasno definiuje, z jaką tematyką mamy tutaj do czynienia. Publikacja nie skupia się jednak bezpośrednio na samej armii i jej losach na terenach wcześniejszego „wroga”. Autor stara się tutaj ukazać zarówno tworzenie samych oddziałów, jak i późniejszy wymarsz żołnierzy i masy cywilów do Iranu, w dużo szerszym politycznym kontekście. Ukazane zostają tutaj rozmowy niektórych przywódców polskich na uchodźstwie, działania naszego rządu i dyplomacji czy dosyć przewrotne strategie „sojuszników”.

Zawarcie układu Sikorski-Majski i amnestia dla obywateli polskich przetrzymywanych przez NKWD i sowiecką władzę w licznych gułagach staje się początkiem prawdziwej gabinetowej „wojny”. Każdy próbuje w takiej sytuacji ugrać coś dla siebie, jednocześnie mniej lub bardziej świadomie kształtując tym samym przyszłość. Twórca stara się tutaj ukazać właśnie takie wydarzenia i w troszkę szerszym kontekście pokazać rolę niektórych ich uczestników. Nie zabraknie tutaj oczywiście również treści ukazującej całą masę problemów, z którymi musieli borykać się zarówno oficerowi, jak i zwykli żołnierze.

Wartość dodana 

Pod wierzchnią warstwą interesujących faktów historycznych, odtajnionych depesz dyplomatycznych czy rozmów na szczytach władzy, kryje się jeszcze jeden ciekawy element publikacji. Dr. hab. Sławomir Kalbarczyk stara się tutaj ukazać zarówno pewne hipotezy związane z przyczyną powołania sił zbrojnych na terenie ZSRS i ich późniejszą relokacją do Iranu, jak i pewne wynikające z tego kontrasty. Z jednej strony Stalin, który nagle stał się naszym sojusznikiem, ale silna Polska armia nie była mu na rękę, z drugiej Churchill i jego rząd planujący wykorzystać Polaków do swoich własnych celów. Pewne zgrzyty zachodziły również na linii Sikorski – Andres, gdzie każdy z panów miał troszkę inną wizję działania.

Na sam koniec publikacji, autor zadaje jedno dosyć istotne pytanie, na które nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Jak wyglądałaby cała sprawa sił zbrojnych, gdyby nadal przebywały one na terenie ZSRS w momencie odkrycia prawdy o Katyniu?

Warstwa językowa

W kwestii technicznej cała książka Armia Andersa w ZSRS 1941-1942, prezentuje się poprawnie. Nie uniknęła ona jednak kilka mniejszych wpadek językowych, z czego jednej na tylnej okładce. Nie są to jednak na tyle poważne wady, aby znacząco obniżyć jej ogólną jakość. Dobrym uzupełnieniem treści są tutaj również liczne zdjęcia z opisywanego okresu.

Podsumowanie

Armia Andersa w ZSRS 1941-1942, to pozycja nie tyle zwiększająca poziom wiedzy na temat wojsk dowodzonych przez generała Andersa, ile pokazująca pewne aspekty całego planu z innej perspektywy. Tytuł ciekawy i wart swojej ceny.

Komiks do recenzji dostarczył Instytut Pamięci Narodowej, za co dziękuję.