Recenzja książki – Czasy Konstantyna Wielkiego.

Jacob Burckhardt (1818-1897) to wybitny szwajcarski historyk, teoretyk renesansu i baroku, któremu niebyły również obce zagadnienia dotyczące antyku. Jedną z jego bardziej rozpoznawalnych publikacji odnoszącą się właśnie do tego okresu jest książka Czasy Konstantyna Wielkiego, wydana w naszym kraju przez PIW w ramach serii Rodowody Cywilizacji.

Na samym wstępie recenzji należy sobie jasno określić, czym tak naprawdę jest ta publikacja. Dzieło Burckhardta na pewno nie nosi żadnych znamion tradycyjnej biografii znanego Cesarza rzymskiego. Książka Czasy Konstantyna Wielkiego, jak sam bowiem tytuł wskazuje, nie skupia największej uwagi na konkretnej postaci historycznej, a okresie czasu, w którym ona żyła i panowała.

Ramy czasowe publikacji zamykają się w klamrze lat 284-337 (z pewnymi odniesieniami do czasów wcześniejszych). Autor poświęca tu ogrom uwagi Cesarstwu Rzymskiemu i jego najważniejszym sąsiadom (* w trzecim i czwartym wieku naszej ery), począwszy od objęcia władzy przez Dioklecjana aż do śmierci Konstantyna.

Założenie jego pracy jest dosyć proste. Jeśli chce się dobrze poznać Konstantyna i zrozumieć sposób jego myślenia (a co za tym idzie rządzenia), najpierw należy dobrze poznać realia, które ukształtowały jego światopogląd i sposób postrzegania świata.

Naukowo-społeczny wywód twórca rozpoczyna od historii imperium z dużym naciskiem na końcówkę II wieku i panowanie Dioklecjana (z jego specyficznym „systemem adopcji”) i próbami powstrzymania wybuchów kolejnych konfliktów po śmierci panującego władcy.

Dopiero taka podstawowa dawka wiedzy pozwala czytelnikowi zagłębić się w kolejnych rozdziałach i należycie zrozumieć opisywane realia. Tak jak zostało to już wspomniane, Jacob Burckhardt poświęca kilka rozdziałów na dość szczegółowe (na ile pozwala ograniczona ilość miejsca) opisanie poszczególnych prowincji Imperium i jego sąsiadów. Autor skupia się głównie na pokazaniu zróżnicowanych struktur polityczno-społeczno-kulturowych i tego, że Rzym nie zawsze stanowił najważniejszy ośrodek cesarstwa.

Ponadto Burckhardt skupia się na stanie religii w opisywanych czasach. W swoich wywodach dochodzi on do wniosku, że filozofia odsunęła całkowicie na bok Bogów, a dotychczas ważna Mitologia grecko-rzymska miała jedynie przejawy w literaturze i sztuce (której notabene również twórca poświęca pewną ilość miejsca).

Decydując się sięgnąć po książkę Czasy Konstantyna Wielkiego, można więc być pewnym, że otrzyma się solidną dawkę wiedzy, która powinna zaciekawić miłośnika końcówki antyku. Należy jednak brać pod uwagę datę wydania tej publikacji. Nie wszystkie wywody/uwagi twórcy są bowiem nadal aktualne. Nie zmienia to jednak faktu, że mamy tu do czynienia z klasyką, którą zdecydowanie warto przeczytać.

• Autor: Jacob Burckhardt
• Tłumacz: Hertz Paweł
• Wydawnictwo: PIW
• Liczba stron: 440
• Oprawa: twarda