Mitologia grecka to dla jednych przykry szkolny obowiązek, przez który trzeba jakoś przebrnąć, dla innych zaś niezwykle fascynująca tematyka. Jeśli ktoś zalicza się właśnie do tej drugiej grupy odbiorców, to zdecydowanie powinien się on zainteresować dziełem Bogowie Grecji: Obraz boskości w zwierciadle greckiego ducha, które pojawiło się w ofercie Państwowego Instytutu Wydawniczego w ramach serii Rodowody Cywilizacji.
Autorem książki Bogowie Grecji: Obraz boskości w zwierciadle greckiego ducha jest ceniony niemiecki filolog klasyczny Walter Friedrich Otto (1874- 1958). Człowiek, który całą swoją naukową karierę poświęcił do zgłębiania tajemnic kultury, religii i historii Grecji (nie tylko tej starożytnej). Był on jednym z najznamienitszych specjalistów tej tematyki, nic dziwnego więc, że jego prace ciągle uznawane są za wybitne.
Recenzowana publikacja została oparta na wydaniu z 1947 roku (z małymi poprawkami/ pierwsze wydanie pochodzi z 1929). Pozycja ma więc trochę lat na karku. Automatycznie pojawia się więc pytanie, czy zawarta tutaj wiedza straciła dużo na znaczeniu w kontekście późniejszych odkryć/badań? Odpowiedź może być tylko jedna – książka Otto jest bardzo aktualna i nadal uznawana jest ona za jedno z najwybitniejszych dzieł, po jakie może sięgnąć pasjonat starożytnego kultu greckiego. Trzeba jednak nadmienić, że zdecydowanie nie jest to publikacja, po którą może sięgnąć każdy. Zawarte tutaj treści kierowane są do czytelnika interesującego się grecką religią, mitami oraz starożytnymi tragediami/eposami, mającego przynajmniej podstawową wiedzę na ten temat i niebojącego się mocno akademickiej formy przekazu.
Publikację w dużym uproszczeniu można podzielić na trzy najważniejsze części. Początek książki to sięgnięcie przez twórcę do stuleci poprzedzających bardziej znany okres religii homeryckiej. Otto konfrontuje stary dziwny i prymitywny świat (zarówno naturalny, jak i ten religijny) z niemalże nieskazitelnym obrazem olimpijskiego panteonu Homera. Jego bogowie prezentowani są jako wyniosłe istoty, będące niedoścignionym wzorcem dla człowieka. Ich poprzednicy to zaś bezosobowe, często zwierzęce „twory” myślące tylko o sobie. Autor słusznie tutaj zauważa, że wraz z „postępem” odrzucane zostały niewygodne i groteskowe elementy dawnych mitów/wierzeń, tak aby zrodził się z nich obraz idealnej istoty wyższej, będącej podstawą duchowości homeryckiej.
Centralną część dzieła stanowią opisy wybranych bóstw. Twórca nie decyduje się na analizę każdego ze znanych bogów. Wybiera on pewną garstkę, która jego zdaniem jest najbardziej ciekawa i jednocześnie reprezentatywna dla całego panteonu. Nie należy tutaj oczekiwać opisów rodem z dzieła Parandowskiego. Walter F. Otto skupia się tu bowiem na zupełnie innych elementach. Mamy tu do czynienia z niezwykłym (jak na dzieło naukowe) połączeniem badań/analiz naukowych, piękna starożytnej literatury/poezji i mocno osobistego dyskursu na tematy religijne. Osobiste wywody autora w przeciwieństwie do innych historycznych dzieł, nie są niczym złym. Poruszana tutaj tematyka religijności wymusza bowiem zarówno na autorze, jak i czytelniku pewne osobiste odczucia, których nie da się całkowicie „wyłączyć”. Co do opisanych tutaj bóstw, każde z nich pokazane zostaje w interesującej formie (nie zawsze tak oczywistej, jak przywykła większość ludzi). Atena to doskonałość i wojownicza natura, ale pozbawiona swojej brutalnej cząstki. Apollo jest bogiem zachęcającym do ostrożności, który nieustannie przypomina człowiekowi, że od mieszkańców Olimpu dzieli go bardzo wiele. Afrodyta to zaś siła i pasja, Hermes zwodniczość, piękno i zaradność. Artemida oznacza zaś czystość, ale również nie jest pozbawiona dzikiej i nieprzewidywalnej natury.
Opisane tutaj bóstwa są da autora dogmatami podstaw religii, na których kształtowała się kultura starożytności. Tak jak zostało to już wspomniane, wyczuwalne są tutaj osobiste odczucia autora i prezentacja pewnych elementów przez pryzmat czasów, w jakich tworzona była publikacja. Nie stanowi to jednak większego problemu w pozytywnym odbiorze dzieła. Zdecydowanie większą przeszkodą są przekłady fragmentów wydarzeń mitologicznych czy bezpośrednie cytaty. Tego typu treści jest tutaj naprawdę dużo, często się one powtarzają i nie zawsze są łatwe i przejrzyste w odbiorze.
W trzeciej, ale nie mniej ważnej części książki, autor skupia się na porównaniu Boga i człowieka. Twórca stara się zobrazować, jak dla ludzkiej koncepcji życia istotna jest wiara w siły wyższe. Odnosi się to nie tylko do samej śmierci, ale również do życia codziennego. Znajdziemy więc tutaj usystematyzowany i wielowarstwowy obraz przenikania się religii i doczesności człowieka.
W podsumowaniu książki nie pozostaje nic innego jak tylko kolejny raz się powtórzyć. Bogowie Grecji: Obraz boskości w zwierciadle greckiego ducha jest wybitnym, zdecydowanie wartym przeczytania dziełem, jednak przeznaczonym tylko dla wybranej garstki pasjonatów starożytności.
- Autor: Walter F. Otto
- Tłumacz: Jerzy Korpanty
- Wydawnictwo: Państwowy Instytut Wydawniczy
- Ilość stron: 352
- Oprawa: twarda
Bogowie Grecji Obraz boskości w zwierciadle greckiego ducha.
Ocena:
Znakomita pozycja dająca czytelnikowi szeroki i złożony obraz religii starożytnych Greków, która kierowana jest głównie do wielkich pasjonatów tematu.
